B - Çocuk Sağlığı

Sağlık, sadece hastalık ve sakatlıkların olmaması değil, fiziksel, mental ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Ulaşılabilir en yüksek sağlık standardı ise ırk, din, politik inanç, ekonomik ve sosyal farklılık gözetmeksizin tüm insanların en temel hakkıdır.

Koruyucu Çocuk Sağlığı

Aşılar:

Aşılar çocuk sağlığını ve yaşam süresini en çok etkileyen faktördür. Ucuz, etkili ve uygulanması kolaydır.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı, boğmaca, difteri, tetanoz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, tüberküloz, çocuk felci, hepatit B ve H. influenza tip B’ye bağlı hastalıkları kontrol altına almak ve ortadan kaldırmak amacı ile, hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp, bağışıklanmalarını sağlamak için yapılan aşılama hizmetlerini içerir. Bağışıklama hizmetleri; koruyucu sağlık hizmetleri içinde lokomotif işlevi görebilecek hizmetlerdendir. Bu durum, özellikle risk yaklaşımı gereği öncelikli hizmet alması gereken çocuk ve annelere aile planlaması, beslenme gibi diğer koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulması olanağını verir.

UÇM’nin Dünya Sağlık Örgütü İşbirliği Merkezi olarak amacı, bu maliyet etkili yaklaşım konusunda ülkemizde, Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu, Kafkaslar ve Balkan ülkelerine yönelik olarak orta düzey bağışıklama program yöneticilerinin program yönetimi konusunda bilgi ve becerilerini arttırmak, toplumda aşılama oranlarının yükselmesini sağlamak üzere savunuculuk faaliyetlerini yürütmek ve yeni geliştirilen aşılar konusunda hem sağlık profesyonellerini, hem de halkı bilgilendirmektir.

UÇM, DSÖ’nün Aşı Tanıtımı, Savunuculuğu ve Eğitimi konusunda İşbirliği Merkezi olarak, bu etkili yaklaşım konusunda Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu, Kafkaslar ve Balkan ülkelerine yönelik orta düzey bağışıklama program yöneticilerine beceriye dayalı program yönetimi eğitimi düzenlemektedir.

Bu bağlamda, UNICEF Taşkent Ofisi ve DSÖ Taşkent Ofisi ile işbirliği içinde ve Özbekistan Sağlık Hizmetleri Bakanlığı’nın tam desteği ile 25-29 Mart 2013 tarihlerinde, Taşkent-Özbekistan’da “Orta Düzey Yöneticiler için Bağışıklama Eğitimi Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştaya farklı bölge ve düzeylerden 33 yönetici katılmıştır.

Bu çalıştayın ana amacı bağışıklama kapsamını genişleterek ve sağlık uzmanlarını ve yöneticilerini verimli program yönetimi konusunda bilgilendirerek bağışıklama hizmetlerinin kalitesinin arttırılmasına katkıda bulunmaktır.

“Orta Düzey Yöneticiler için Bağışıklama Eğitimi Çalıştayı” DSÖ Avrupa Bölge Bürosu ve DSÖ Kiev Ofisi işbirliğinde 7-11 Ekim 2013 ve 14-18 Ekim 2013 tarihlerinde Kiev, Ukrayna’da iki çalıştay daha düzenlenmiştir. Farklı bölge ve düzeylerden 55 yönetici bu çalıştaylara katılmıştır.


“Orta Düzey Yöneticiler için Bağışıklama Eğitimi Çalıştayı” DSÖ Avrupa Bölge Bürosu ve DSÖ Bakü  Ofisi işbirliğinde 10-14 Kasım 2014 tarihlerinde Bakü, Azerbaycan’da bir çalıştay daha düzenlenmiştir. Farklı bölge ve düzeylerden 25 yönetici bu çalıştaylara katılmıştır.

Avrupa Bağışıklama Haftası

UÇM (DSÖ İşbirliği Merkezi) Bilkent Üniversitesi Kütüphane Müdürlüğünün desteği ile 22-27 Nisan 2013 tarihlerinde bir hafta süreyle üniversite çalışanlarının ve öğrencilerinin bu konuda farkındalığının arttırılması amacıyla bağışıklama hakkında bilgi ve materyalinin Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi girişinde sergilenmesini sağlamıştır. Hafta boyunca kütüphane 20.276 kişi tarafından ziyaret edilmiştir.

Ayrıca, Ankara’da, birinci basamak sağlık kuruluşlarında çalışan sağlık personeline yönelik Bağışıklama konulu bir Konferans düzenlenmiştir. Ulusal Bağışıklama Danışma Kurulu üyesi tarafından verilen konferansa toplam 163 sağlık çalışanı katılmıştır.

Uluslararası Çocuk Merkezi (DSÖ İşbirliği Merkezi), Bilkent Üniversitesi Sağlık Merkezi, Bilkent Genetik Topluluğu ve Toplumsal Duyarlılık Projeleri desteği ile 2014 yılı Avrupa Aşı Haftası  boyunca üniversite çalışanlarının ve öğrencilerinin bu konuda farkındalığının artırılması amacıyla bilgilendirici broşürler (Tetanos ve HPV aşıları) ve posterler hazırlamıştır. Hazırlanan posterler Bilkent Üniversitesi Sağlık Merkezine asılmış, Tetanos ve HPV aşıları broşürleri Bilkent Üniversitesi çalışanlarına ve öğrencilerine dağıtılmıştır.

Ayrıca, Mardin’de, birinci basamak sağlık kuruluşlarında çalışan sağlık personeline yönelik Bağışıklama konulu bir Konferans düzenlenmiştir. Ulusal Bağışıklama Danışma Kurulu üyesi Yrd. Doç. Sevtap Güney tarafından verilen konferansa toplam 282 sağlık çalışanı katılmıştır.

Bağışıklama konulu konferanslarımız farklı şehirlerde önümüzdeki yılda da devam edecektir.

UÇM Bakü Ofisi ile Azerbaycan’da Aşı Eğitimi

Zamanında yapılan aşıların çocukları erken yaşlardan itibaren koruduğu ve hastalık salgınlarını önlediği bilinmektedir. Gelişmiş ülkelerde araştırmacılar aşı ile önlenebilir hastalık salgınlarının temel nedeninin aşıların zamanında yapılmaması olduğu sonucuna varmışlardır. Geciken aşılamalara kısmen sağlayıcıların etkisiz uygulamaları neden olmakta, ve bu da aşılama için fırsatların kaçırılmasına yol açmaktadır. Kaçırılan aşılama fırsatları düşük aşılama seviyelerinin tek önemli nedenidir. Kaçırılan fırsatların nedeni sağlayıcıların optimum aşılama uygulamalarından çok aşıların geçersiz nedenler yüzünden ertelenmesidir. Kaçırılan fırsatlar geciken aşılamalara, eksik bağışıklamaya ve önlenebilir hastalıklara karşı yetersiz korumaya neden olmaktadır.

Kaçırılan fırsatların nedenleri sağlayıcının aşılama takvimindeki ve gerçek aşı yan etkileri hakkındaki bilgi eksiklikleri veya  bu yan etkilerin aşırı temkinli olarak yorumlanması ile bağlantılı olabilir. Küçük hastalıklar gerçek bir  yan etki olmamasına rağmen bazen kaçırılan fırsatlar ile ilişkilendirilmektedir. Kaçırılan fırsatlar ayrıca bağlantısı olmayan yan etkilerin ileri sürülerek aşı ihtiyacı olan çocuğa aşı yapmayı reddetme durumunda ortaya çıkmaktadır. Pratisyen hekimler ve çocuk doktorları temel aşılamanın gerçek yan etkileri hakkında şüphelere sahip olabilirler.  
 
Çocuk doktorları tarafından ateşin aşının bir yan etkisi olarak kabul edilmesi daha yüksek aşılama uygulamaları ile ilişkilendirilmektedir, veya tam tersi düşünülebilir.
 
Bu nedenle, aşılama kliniklerinin rutin uygulamalarda karşılaştığı sorunlara ışık tutmak için bu bir günlük çalıştay organize edilmiştir. Azerbaycan Sağlık Bakanlığı ve Uluslararası Çocuk Merkezi (UÇM) Bakü Ofisinin koordinasyonunda 15 Kasım 2014 tarihinde gerçekleştirilen ve 32 çocuk hekiminin katıldığı bu çalıştayda ele alınan başlıca konular; hasta kabulü ve taraması, aşıların uygulanması, aşı yönetimi, dökümantasyon, bozuk aşı yönetimi ve raporlama, Bakü’de çalışan hekimler için kaynaklar olmuştur.

Dr. Nasip Gulayev (Kıdemli Çocuk Hekimi, Sağlık Bakanlığı Danışmanı, Bakü Çocuk Hastanesi Başhekimi) aşıların zamanında yapılmasının önemine ve çocukların önlenebilir hastalıklara karşı korunması için kaçırılan fırsatların en aza indirgenmesine ve aşılama programlarının başarısında çocuk hekimlerinin rolüne vurgu yapmıştır.

Bu çalıştay’da aşılama kliniklerinin rutin uygulamalardaki hasta kabulü ve taraması ile tavsiye edilen uygulama standartları arasındaki bilgi eksikliği konusunu Yard. Doç. Dr. Sevtap Güney (Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya – Türkiye) katılımcılara anlatmıştır.

Aşılama hakkında soruları veya kaygıları bulunan ebeveynler ile iletişim stratejisi konusu Prof. Selda Bülbül (Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hekimliği Bölümü, Kırıkkale-Turkey) tarafından ele alınmıştır.

Aşının uygulanması, aşıların depolanması ve dağıtımı, çalışanların intibakının ve geliştirilmesinin önemi gibi genel aşılama uygulamalarına ilişkin hatalar Dr. Guljan Dönmez (İl Sağlık Müdürlüğü, Manisa-Turkey)ve Dr. Arzu Köseli (Kıdemli uzman, UÇM, Ankara -Turkiye) tarafından anlatılmıştır.


Dünya Sağlık Örgütü sağlık hizmetleri çalışanları ve yöneticilerinin eğitim kalitesini arttırmak amacıyla “eğitimde yeni stratejiler” konulu bir çalışma yapmasını ve bir uluslararası eksper katılımı ile bir yönerge çıkarılmasını UÇM’den istedi.

DSÖ aşı programları ile sağlık hizmetleri çalışanları ve yöneticilerinin hizmet-içi eğitim kalitesini arttırmak için çalışmaktadır.

Bu bağlamda, DSÖ Genel Merkezi ve UÇM’nin işbirliğinde “Eğitim Metodolojileri” konulu Uzman Danışma Kurulu toplantısı organize edilmiştir. Bu toplantının gündemini özellikle kademeli eğitim ve eğitim kalitesinin gelecekte nasıl arttırılacağı konusu oluşturmuştur. Uzman Danışma Kurulu toplantısı 19-20 Kasım 2012 tarihlerinde UÇM’nde uluslararası ve ulusal düzeyde tanınmış 20 uzman ve akademisyenin katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Bu toplantıda, Eğitim Master Protokolu ve Eğitici El Kitabı’nın UÇM tarafından hazırlanması için tavsiye kararı alınmıştır. Prof. Dr. Zafer Öztek, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve Prof. Angela Kydd, University of West Scotland, danışmanlığında, UÇM tarafından özellikle gelişmekte olan ülkelerde “kademeli geliştirilmiş eğitim” (cascade plus training) stratejisi kullanılarak özellikle yeni aşıların eğitimini sağlamak üzere bir protokol ve eğitici el kitabı hazırlanmıştır.